Çölyak Hastalığı,Gluten Hassasiyeti

Çölyak hastalığı (ÇH), genetik olarak yatkın bireylerde, tahıl ve tahıl ürünlerinde bulunan gluten adlı proteine karşı duyarlılık sonucu gelişen bir hastalıktır. Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllar gluten içermektedir. Çölyak hastalığı, dünya nüfusunun %0.6 ile %1’ini etkilemektedir. Çölyak, absorbsiyon (emilim) bozukluğu olarak sınıflandırılan bir hastalıktır. Normalde gıdalarda bulunan besin elementleri ince bağırsakta bulunan villi adı verilen çıkıntılardaki hücrelerden emilir ve kan dolaşımına karışır. Çölyak hastalığında genetik olarak yatkın kişiler, gluten ile karşılaştığında vücudun bağışıklık sistemi tetiklenir ve ince barsak mukozası, villi yapısını bozar. İnce bağırsak aracılığıyla emilmesi gereken besinler ince barsakta vücudun bağışıklık sisteminin oluşturduğu hasara bağlı olarak emilememektedir. Bu sebeple çölyak hastalığı "otoimmün bozukluk (bağışıklık sistemi bozukluğu)" olarak kabul edilir.

Eşlik eden başka bağışıklık sistemi hastalıkları da görülebilir. (Tip1 diyabet, troidit, romatolojik hastalıklar vb). Sıklıkla çocuklukta tahıllar ile tanışmayı takiben başlar ama erişkin yaşlarda da görülebilmektedir. Farklı şekillerde yakınmalara neden olabilir. Çölyak hastalarında ishal, çocuklukta gelişme büyüme gerilikleri, anemi, karında şişkinlik- gaz, hazımsızlık şikayetleri, kilo alamama, vücutta döküntüler, karaciğer testlerinde bozukluklar, vitamin eksiklikleri görülebilir. Tanıda glutene karşı alerjiyi gösteren kan testleri, endoskopide ince barsak mukozasında biyopsi ile gösterilen tipik değişiklikler ve genetik yatkınlığı gösteren testlerin varlığı kullanılır. Çölyak hastalarının GLUTENSİZ beslenmeleri zorunludur.

Gluten Hassasiyeti Nedir?

Gluten proteini bazı kişilerde hafif hassasiyete neden olur. Şişkinlik, ishal ve kabızlık gibi geçici sorunlara yol açar. Bu olguların kan tetkiklerinde glutene karşı duyarlılığı gösteren testler negatiftir. Biyopsiler çölyak hastalığı ile uyumlu değildir. Genetik yatkınlık izlenmez. Ancak hastalar buğday ve tahıl ürünlerini diyetten çıkardıktan sonra rahatladıklarını ifade ederler. Bu tabloya ‘çölyak olmayan gluten hassasiyeti/intoleransı’ denilmektedir.